Μπουμπουσιάρια με δύο λόγια στη Σιάτιστα
Στα Μπουμπουσιάρια λοιπόν, όλοι, μικροί μεγάλοι, κρύβονταν πίσω από παλιά ρούχα και κουρέλια, ακόμα και το πρόσωπο κάλυπταν με τούλινα υφάσματα για να μην τους αναγνωρίζουν και να μπορούν να κάνουν πλάκες. Βέβαια η γιαγιά γκρίνιαζε που τα τελευταία χρόνια εμφανίζονταν πιο …μοντέρνες στολές, αλλά οι περισσότεροι μασκαρεύονταν ακόμα όπως παλιά. Το έθιμο κρατούσε από το 17ο αιώνα περίπου και από ό,τι τους είπαν και στο σχολείο, όπως και τα Ραγκουτσάρια της Καστοριάς και αρχικά και της Κοζάνης, γιορταζόταν πάντα κατά το Δωδεκαήμερο και είχε τις ρίζες του στις διονυσιακές γιορτές και τους μεταμφιεσμένους της παρέας του θεού Διόνυσου που γιόρταζαν για την αναγέννηση της φύσης. Την παραμονή των Θεοφανίων όλες οι γυναίκες μεταμφιεσμένες γλεντούσαν στην πλατεία της Γεράνειας με τη συνοδεία των χάλκινων με σιατιστινό κρασί και παραδοσιακούς μεζέδες που πρόσφερε ο Ορειβατικός Σύλλογος ο «Μπούρινος» και στη συνέχεια έπαιρναν μέρος σε ολονύχτια γλέντια στα σπίτια ή στα κέντρα της πόλης, ενώ ανήμερα γινόταν παρέλαση από παρέες μεταμφιεσμένων, η κάθε μια με τα δικά της όργανα. Η παρέλαση είχε σατυρικό χαρακτήρα, αφού διακωμωδούσε σύγχρονες καταστάσεις ή δημόσια πρόσωπα και ξεκινούσε το μεσημέρι από την πλατεία της Γεράνειας και κατέληγε στην πλατεία Τρία πηγάδια της Χώρας, οπότε άρχιζε η βράβευση των καλύτερων μπουμπουσιαριών και ακολουθούσε γλέντι. Στη διάρκεια της παρέλασης, αλλά και μετά πολύ συχνά ακουγόταν ο Αη Βασιλιάτικος:
«Παλιότερα, η ημέρα των Θεοφανείων άρχιζε πάντα με κολοκυθόπιτα! Τώρα μπορεί να είναι άλλο γλυκό, αλλά τότε ήταν κολοκυθόπιτα», θυμήθηκε η γιαγιά – που είχε αδυναμία στην κολοκυθόπιτα! - άλλο ένα έθιμο από τις γιορτινές χειμωνιάτικες μέρες. Μετά την εκκλησία οι επίτροποι της εκκλησίας, που λέγονταν και ‘’πνιχτάδες’’, γυρνούσαν στα σπίτια της ενορίας κρατώντας ένα κουδούνι, μοίραζαν από ένα κομμάτι γλυκιά πίτα και έκαναν έρανο για την εκκλησία. Όποιο σπίτι τύχαινε το σταυρουδάκι που είχε μέσα η γλυκιά κολοκυθόπιτα είχε και την τιμή να ετοιμάσει την πίτα του επόμενου χρόνου», Α, ναι τώρα που σκέφτηκε τα γλυκά η Ζώινα θυμήθηκε πάλι τα αγαπημένα της ιτζούκια, γλυκά με μούστο και καρύδια που τα έτρωγαν μόνο κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων και απαιτούσαν χρόνο και ιδιαίτερη …διαδικασία! Δυστυχώς, για αυτό το λόγο σπάνια πια έτρωγαν, αφού λίγες νοικοκυρές έμπαιναν στον κόπο. «Ε, βέβαια, τώρα οι νοικοκυρές προτιμούν τα έτοιμα γλυκά από τα ζαχαροπλαστεία!
 |
| Γιαπράκια: ντολμάδες με λάχανο τουρσί. |
Αλλά, Ζώινά μου, αν δε μυρίσει το σπίτι γιαπράκια μ’ αρμιά τα Χριστούγεννα και μπακλαβά την Αποκριά, ευτυχισμένη οικογένεια δε γίνεται! Ο άντρας και τα παιδιά θέλουν ζεστό σπιτικό φαϊ και μάζεμα η οικογένεια γύρω από το τραπέζι….», έλεγε συχνά η γιαγιά. «Κοίτα να δεις που τη γιαγιά τη θεωρούσε πιο …προοδευτική η Ζώινα! Αλλά πάλι τη θεωρούσε και …σοφή. Μήπως να μάθαινε σιγά- σιγά να φτιάχνει… γιαπράκια;!
Γλωσσάρι12
αρμιά: λάχανο τουρσί (σε αρμύρα).
Γιάνκοβη: είναι η περιοχή που βρίσκεται προς την πλευρά του Μικροκάστρου κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα.
γιαπράκια: λαχανοντολμάδες.
γκαβανούζα: Κουδούνα με ξύλινη λαιμαριά, που κατασκευάζεται από σιδερένιο έλασμα. Τοποθετούνταν στο λαιμό των γιδιών συνήθως, αλλά και των μουλαριών και των αλόγων που μεταφέρουν γεωργικά προιόντα. (τουρκική λ. gavanuz απο το αραβικο gavan = κούπα).
Δωδεκαήμερο: το χρονικό διάστημα από τα Xριστούγεννα έως τα Θεοφάνια.
ηλιοστάσιο: καθένα από τα δύο σημεία της εκλειπτικής τροχιάς του ήλιου, τα οποία έχουν τη μέγιστη απόσταση από τον ισημερινό, και η αντίστοιχη περίοδος κατά την οποία η διαφορά μεταξύ της διάρκειας της ημέρας και της νύχτας είναι η μέγιστη: Θερινό ~, 21 ή 22 Iουνίου, η μεγαλύτερη ημέρα για το βόρειο ημισφαίριο. Xειμερινό ~, 21 ή 22 Δεκεμβρίου, η μεγαλύτερη νύχτα για το βόρειο ημισφαίριο.
ιτζούκια: γλυκά με μούστο και καρύδια.
κόλιαντα: κάλαντα.
κολιαντίνες: ψωμάκια στρογγυλά, που έχουν στη μέση της επάνω επιφάνειας ρώγες σταφυλιού ή σταφίδες τα προσφέρουμε στα παιδιά που λένε τα κάλαντα.
κυπρί: μπρούτζινο κουδούνι σε σχήμα κόλουρου κώνου, το οποίο κρεμούν στο λαιμό μεγάλων ζώων (προβάτων, κατσικιών κτλ.).
Μπουμπουσιάρια: καρναβάλια στη Σιάτιστα την ημέρα των Θεοφανίων.
Ραγκουτσάρια: καρναβάλια στην Καστοριά την ημέρα των Θεοφανίων.
τζιουμάκα: ξύλινο σφυρί. Η λέξη προήλθε με σύντμηση από τη λέξη τζιουμπανίκα, που είναι το ραβδί του τζιουμπάνου (τσομπάνου).
τσιουκάνι: τσίγκινο σφαιρικό περίπου "κουδούνι".
1.Να συγκεντρώσουμε έθιμα των Χριστουγέννων από γειτονικές περιοχές ή κι από όλη την Ελλάδα και να τα συγκρίνουμε.
2.Να συγκεντρώσουμε παραδοσιακά κάλαντα από όλη την Ελλάδα κι από γειτονικές περιοχές και να τα ακούσουμε στη χριστουγεννιάτικη γιορτή του σχολείου απολαμβάνοντας και τοπικά εδέσματα των ημερών που θα …έχουμε παρασκευάσει με τη βοήθεια των δικών μας. Καλή μας όρεξη και …καλή μας τύχη!!
3.Ας καταγράψουμε παραδοσιακές χριστουγεννιάτικες συνταγές και παραλλαγές τους κι ας …δοκιμάσουμε μερικές από αυτές!
4.Να συγκεντρώσουμε στοιχεία για τον εορτασμό των Κλαδαριών παλαιότερα με φωτογραφικό υλικό και μαρτυρίες προφορικές και από τον τοπικό τύπο. Ας παρουσιάσουμε στο σχολείο την έρευνα κι ας σχολιάσουμε τις διαφορές.
5.Να βρούμε στοιχεία από το διαδίκτυο και τη βιβλιοθήκη για το χειμερινό ηλιοστάσιο και το Δωδεκαήμερο που σχετίζεται με αυτό. Ας παρουσιάσουμε την έρευνά μας στην τάξη.
6.Μπορούμε να οργανώσουμε σα σχολείο τη δική μας κλαδαριά φέτος! Ας οργανώσουμε τη μουσική, τα φαγητά και βέβαια την συγκέντρωση των απαραίτητων για την κλαδαριά! Ας καταγράψουμε την προετοιμασία και τον εορτασμό κι ας φτιάξουμε μια ταινία που θα την παρουσιάσουμε στο σχολείο ή στο πνευματικό κέντρο!
Να οργανώσουμε σα σχολείο τη φετινή συμμετοχή στα μπουμπουσάρια της πόλης μας. Ας καταγράψουμε την προετοιμασία, τον εορτασμό και τον αντίκτυπο της συμμετοχής μας κι ας φτιάξουμε μια ταινία που θα την παρουσιάσουμε στο σχολείο ή στο πνευματικό κέντρο!
localhistorysiatista.blogspot.com