Αργύριος Παπαρίζου, Σχολάρχης το 1820
Ο Αργύριος Παπαρρίζος γεννήθηκε στο χωριό Πελεκάνος, του Δήμου Βοΐου του Νομού Κοζάνης, το 1764 και πέθανε, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, στην Καστοριά μάλλον το 1852.
Κατάγεται από την Εράτυρα, του Δήμου Βοΐου του Νομού Κοζάνης. Ο πατέρας του Ρίζος ήταν παπάς και σ’ αυτή την επαγγελματική ιδιότητα του πατέρα οφείλεται το επώνυμο Παπαρρίζος.
Στην Ιστορία και στη βιβλιογραφία καταγράφηκε ως Σιατιστεύς, όπως και ο ίδιος υπέγραφε μετά την εγκατάστασή του στη Σιάτιστα, το 1806 κατά τον ερευνητή Βέλκο.
Σπούδασε στην Εράτυρα, στη Σιάτιστα κοντά στον ιερέα Κωνσταντίνο, στο Βλαχολίβαδο της Ελασσόνας κοντά στον Ιωνά Σπαρμιώτη και στη συνέχεια, όντας ο ίδιος δάσκαλος στη Ραψάνη, παρακολούθησε μαθήματα Άλγεβρας στα Αμπελάκια, όπου δίδασκε ο Σπυρίδων Ασάνης.
Και για να πάει από τη Ραψάνη στα Αμπελάκια έκανε ώρες ποδαρόδρομο.
Δίδαξε στις πόλεις: Εράτυρα, Σιάτιστα, Ραψάνη, Σέρρες, Καστοριά.
Η λέξη δίδαξε είναι πολύ λίγη, για να χωρέσει τις δραστηριότητες αυτού του φημισμένου παιδαγω-γού.
Εκείνη την εποχή η σχέση δασκάλου-μαθητή δεν ήταν η καλύτερη! Η προσφιλέστερη παιδαγωγική μέθοδος ήταν η τιμωρία και η χρήση της βέργας
Ο Παπαρρίζος αντίθετα θεωρούσε και αποκαλούσε τους μαθητές του «παιδιά μου» και παρά τον πολύ μικρό μισθό που έπαιρνε ως δάσκαλος, όχι μόνο δίδασκε αμισθί φτωχούς μαθητές αλλά και τους διέ-τρεφε μαζί με τα δικά του παιδιά.
Έβγαζε τους μαθητές του στη φύση -τους πήγαινε εκδρομή - και εκεί ξεκινώντας από φαινόμενα, που τα ίδια τα παιδιά έβλεπαν, τους μιλούσε για την ατμόσφαιρα, τα χρώματα και τόσα άλλα…
Στην Καστοριά τον θυμούνται με ευγνωμοσύνη χρόνια μετά το θάνατό του όπως φαίνεται από δημοσίευμα της εποχής: « Η παρά το Κέλεθρον νέα πόλις Καστορία….οι κάτοικοι αυτής….και διδασκάλους φιλοτιμούνται να έχωσι δοκίμους και ικανούς, οποίος ο προ ολίγων ετών αποθανών Αργύριος, εγκρατέστατος ών της τε Ελληνικής και Λατινικής γλώσσης και των μαθηματικών. Του αοιδίμου τούτου ανδρός το όνομα μετ’ ευγνωμοσύνης θέλει μνημονεύεσθαι ουχί μόνον εν Καστορία και εν ταις πέριξ αυτής κωμοπόλεσιν, αλλά και εν Σέρραις, και αλλαχού, όπου την καρποφόρον αυτού διδασκαλίαν έσπειρεν.»(Παύλου Ιωάννης, Περιγραφή της εν Μακεδονία Καστορίας,….Πανδώρα, Σύγγραμμα Περιοδικόν, τόμος 4, τεύχος 87, έτος 1853, σελ. 387).
Στις Σέρρες ως σχολάρχης σε συνεργασία με τους τοπικούς παράγοντες ίδρυσε βιβλιοθήκη, φρόντισε να εκπαιδευτούν νέοι δάσκαλοι στα καινούργια διδασκαλεία που δημιουργούνταν στην τότε ελεύθερη Ελλάδα, στην Αίγινα.
Eλληνιστής, μεγάλος δάσκαλος ο ίδιος, μας έδωσε πολλούς μαθητές άξιους δασκάλους, συνεχιστές του έργου του, ανάμεσα στους οποίους και οι 3 γιοι του. Από δημοσιευμένα κείμενα της εποχής του διακρίνουμε το σεβασμό, το θαυμασμό τη λατρεία των μαθητών στο δάσκαλο Αργύριο Παπαρρίζο.
Παραθέτουμε μόνο ένα δημοσίευμα, την ΩΔΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΝ ΚΑΙ ΣΕΒΑΣΤΟΝ ΜΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΑΡΓΥΡΙΟΝ ΠΑΠΑ ΡΙΖΟΥ ΤΟΝ ΣΙΑΤΙΣΤΕΑ, του μαθητή του Εμμανουήλ Φωτιάδη
Άλλος Ηρακλής εφάνης ταις ημέραις μας λαμπρός.
εστάλη δε υπ’ Ευρυσθέως, του Θεού ο καρτερός,
Ρείθρα ποταμών, παιδείας, και ενδόξου Αρετής
ίνα στρέψη κατά κόπρου αμαθείας της φρικτής.
Γένους δε λαμπρών Ελλήνων νεολαίαν ευγενή
Παρνασσόν δε και προς Μούσας ευκλεώς να οδηγή.
Ύδραν δε, απαιδευσίαν, δράκοντα τον φοβερόν,
επτακέφαλον θηρίον να φονεύση το σκληρόν,
Ρητορίας, αντί ξίφου,ς τη οξύτητι τεμών·
καν δ’ αναγεννάται αύθις τ’απευκταίον και ωμόν,
Ιολάω πλην, τω πλούτω, χρώμενος συμβοηθώ,
όντως θ’εξαλείψη τούτο το δυσώνυμον κακό.
Όθεν ως εις την Ελλάδα με την χάριν του Θεού
και το φως το ελευθερίας έλαμψεν εξ ουρανού,
Στέφομεν αθανασίας τω στεφάνω και ημείς
τον υιόν του παπα Ρίζου μετά κλέους και τιμής.
Παντρεύτηκε την Περιστέρα Ιωάννου Μιχαήλ από την Εράτυρα και απέκτησαν 6 παιδιά, το Δημή-τριο, το Νικόλαο, τον Αθανάσιο, την Αναστασία , τη Μαλαματή και μια τρίτη κόρη, που δεν ξέρουμε το όνομά της .
Το μόνο γραπτό κείμενο του Αργυρίου, που εντοπίσαμε δημοσιευμένο (στο ΛΟΓΙΟ ΕΡΜΗ του 1820), είναι ο πανηγυρικός λόγος που εκφώνησε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας στη γιορτή των ευεργετών, το Φεβρουάριο του 1820.
Πέθανε υπέργηρος στην Καστοριά πάμφτωχος και φροντίζοντας μέχρι την τελευταία στιγμή την Παιδεία και τα παιδιά του. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του προς το γιο του Νικόλαο τον Ιανουάριο του 1850, δημοσιεύεται στο έργο του Φίλιππου Ζυγούρη, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, σελ. χειρ. 318.
«Φίλτατέ μοι Νικόλαε, σε ασπάζομαι πατρικώς.
Έλαβα το από 21 Νοεμβρίου γράμμα σου, ομού και τα φύλλα του Συνεκδήμου ως γράφετε και τα διένειμα άχρι του 10 αριθμού σώα εις όλους τους 18 συνδρομητάς περί δε της χρηματικής αυτών εκπληρώσεως δεν ηξεύρω τι να σας είπω. … Μοι φαίνεται όμως ότι όλοι είνε απρόθυμοι και εγώ δεν είμαι απαιτητής απαραίτητος, αλλ’ οίος να δίδω και τον χιτώνα μου και να λείπω από τοιούτους. Συ βλέπω ότι έχεις χρείαν και ότι επιθυμείς να δανείζησαι ύστερα από ενός χρόνου κόπους σου, ούτε άρα θα ευπορήσης, αμφιβάλλω. … Εγώ δεν έχω περιττά και αναγκάσθηκα να κοπιάζω εις το γήρας επ’ ουτιδανώ τω μισθώ, … Αν πολύ δυσκολεύησαι λάβε 1000 γρόσια από τον κυρ Αναστάσιον ή Δαμιανόν και τα αποκρίνομαι από τον μισθόν μου τον ουδαμινόν. Τα 20 πεντάδραχμα, όπου μοι έγραφες να δώσω εις το αρχο-ντικόν του κυρ Αναστασίου, τα έδωκα από τα 750 του μισθού της παρελθούσης τριμηνίας μου. Ταύτα εν συντόμω και μένω εις την αγάπην σου.
1850, Ιανουαρίου 6, εν Καστορία
ο πατήρ σου Αργ. Π΄΄Ρίζου
Υ.Γ. έλαβον και το από 6 Δεκεμβρίου και ενεχείρισα και το έγκλειστον κατά την επιγραφήν».
Ακολουθεί πίνακας με δημοσιευμένα κείμενα που δηλώνουν την παρουσία και δράση του σε διαφόρους τόπους και χρόνους.
|
01.2.2. Δημοσιευμένα κείμενα που δηλώνουν την παρουσία και δράση του Αργυρίου Παπαρρίζου σε διαφόρους τόπους και χρόνους |
|||
|
χρόνος |
τόπος |
πηγή |
κείμενο |
|
1786 |
Λιβάδι |
αναγραφή του ίδιου του Παπαρίζου σε χειρόγραφο βιβλίο |
...εν Λιβαδίω 1786 Δεκεμβ 15…. |
|
1812 |
Σιάτιστα |
Κ. Α. Γουναρόπουλος, «Κοζανικά», Πανδώρα, 22 (1871-72), σελ. 536. |
Νικόλαος Χατζή Τριανταφυλλίδης………….είτα δε μεταβάς εις Σιάτισταν ηκροάσατο ελληνικών και φιλοσοφικών επί δύο έτη παρά τω σχολάρχη Αργυρίω Ρίζω……………. |
|
1813 |
Σιάτιστα |
Σιγάλας Αντώνιος, Από την Πνευματικήν ζωή των ελληνικών κοινοτήτων της Μακεδονίας, Α΄ Αρχεία και βιβλιοθήκαι Δυτικής Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 1939, σελ 25. |
Τη 16η Απριλίου 813 αρχίσαμεν να παραδιδώμεθα παρά του σοφολογιωτάτου ημών διδασκάλου κυρίου Αργυρίου την παρούσαν επωφελεστάτην εισαγωγήν του Σουγδουρή, Εν Σιατίστη, Ιωάννης Μιχαηλίδης. |
|
1818-1822 |
Σιάτιστα |
Χειρόγραφα Φ. Ζυγούρη σελ. 309 -310. |
Επιστολή του Αργυρίου, όπου αναλυτικά αναφέρεται στους μισθούς της τετραετίας 1818-1822, μισθούς που πήρε αλλά και περίμενε να εισπράξει από τους Επιτρόπους της Σχολής Σιατίστης |
|
1820 |
Σιάτιστα |
Παρανίκας Ματθαίος Κ., Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από Αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως (1453 μ.Χ.) μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ') εκατονταετηρίδος σελ.55. |
Είτα δε απαντώμεν (εν Σιατίστη) (1820) Σχολάρχην Αργύριον τον Παπα Ρίζου, διδάσκαλον ικανώτατον . |
|
1820 |
Σιάτιστα |
Λογίδριον του εν τη Σχολή Σιατίστης διδασκάλου Αργυρίου, ΛΟΓΙΟΣ ΕΡΜΗΣ 1820, σελ. 368 |
Ο εγκωμιαστικός λόγος του Αργυρίου Παπαρίζου για την ευεργέτιδα Βασιλική Νικολάου … εις την λαμπράν εορτήν της ανακαινίσεως της σχολής… |
|
1823-1830 |
Σέρρες |
Έλλη Αγγέλου-Βλάχου, Η Παιδεία εις τας τουρκοκρατουμένας Σέρρας, εν Αθήναις 1935, σ. 17-22. |
….Τον Ζαπέκον διεδέχθη εις την διεύθυνσιν της Σχολής (Σερρών) ο Σιατιστεύς Αργύριος Παπαρίζος (1823-1830) σ. 17 .….Εμαθήτευσεν εις Σιάτισταν πλησίον ενός ιερέως Κωνσταντίνου και εις Βλαχολίβαδον της Ελασσώνος παρά τινι Ιωνά Σπαρμιώτη. Την Άλγεβραν εδιδάχθη από τον ιατρόν Σπυρίδωνα Ασάνην .….Εδίδαξεν επί δεκαπενταετίαν εις την Σιάτισταν και επί εξαετίαν εις την Ραψάνην. Εκείθεν προσεκλήθη εις τας Σέρρας. σελ. 19. |
|
1823-1830 |
Σέρρες |
Αργυριάδης Νικόλαος, Νεκρολογία Εμμανουήλ Φωτιάδη, Φιλολογικός Συνέκδημος 25 Φεβρουαρίου 1849, Φυλλάδιον Στ΄, σελ. 189. |
….κατά την πρώτην εν Σέρραις Σχολαρχίαν του κλεινού διδασκάλου Αργυρίου Παπά Ρίζου εκ Σιατίστης της Μακεδονίας από του 1823-1830. |
|
1826 |
Σέρρες |
Επιτομή φυσικής ιστορίας, μεταφρα-σθείσα μεν εκ του λατινικού εις την καθ' ημάς ομιλουμένην απλοελληνικήν γλώσσαν παρά Γεωργ. Δ. Κλήδους, τύποις δ' εξεδόθη δαπάνη Γεωργ. Δ. Ζήση, Τριέ-στη : [χ.ε.] 1826. |
Συνδρομητής του βιβλίου εν Σέρραις, ο Σοφολογιώτατος διδάσκαλος της Σχολής Κύριος Αργύριος Παππά ρίζου εκ Σιατίστης. |
|
1828 |
Σέρρες |
Στράτης Ευάγγελος Γ., Ιστορία των Εκπαιδευτηρίων Σερρών, Μακεδονικόν Ημερολόγιον του εν Αθήναις Παμμακεδονικού Συλλόγου, του έτους 1909, σελ. 147. |
Εν τω 1828 διδάσκει εν Σέρραις τα Ελληνικά γράμματα ο λόγιος Αργύριος, θέμενος και τας βάσεις της Βιβλιοθήκης της Σχολής…. |
|
1833 |
Σιάτιστα |
Σοαυΐου Συζητήσεις περί της φυσικής συστάσεως μιας κοινωνίας και μιας γλώσσης, και της αμφοτέρων επιρροίας επί τας ανθρωπίνους γνώσεις. Και Σκέ-ψεις περί της συστάσεως μιας καθολικής γλώσσης μετά του περί ψυχής των αλόγων ζώων παραρτήματος του αυτού. Μετα-φρασθείσαι εκ του Ιταλικού εις την καθ΄ ημάς απλοελληνικήν διάλεκτον παρά Εμμανουήλ Φωτιάδου, του εκ Σερρών της Μακεδονίας, και εκδοθείσαι φιλοτίμω δαπάνη των Φιλομούσων συνδρομητών. Εν Βιέννη της Αουστρίας, [1833]. |
Ο Αργύριος Παπαρίζος αναφέρεται ως συνδρομητής από Σιάτιστα για 5 αντίτυπα. |
|
1833-1835 |
Σέρρες |
Μανουήλ Ι. Γεδεών, Αποσημειώματα Χρονογράφου, εν Αθήναις 1932, σελ. 109. |
Κατά τα 1833-35, τον Αργύριον Γρηγόριος, ο τότε μητροπολίτης Σερρών, είτα (1835-1840) πατριάρχης Κ/πόλεως, εγκατέστησεν σχολάρχην πάλιν εις Σέρρας …...ότε προσεκλήθη διευθυντής της ελληνικής Εμπορικής εν Χάλκη σχολής ο Αργύριος {μετά τον θάνατον Αντωνίου Σηλυμνίου (1833) , ως φαίνεται} . |
|
1834 |
Καστοριά |
Παπά Ρίζος Αργυρίου Δημήτριος, Πύρραμος και Θίσβη, Βιέννη της Αυστρίας 1836 . |
Αργύριος Δημητρίω χαίρε…..1834 Φεβρουαρίου 15. Καστο-ριά…………., από την επιστολή του Αργυρίου στο γιο του Δημήτριο και από χειρόγραφο κείμενο σε εσώφυλλο της Σειράς Στοιχειώ-δους... |
|
1839-1852 |
Καστοριά |
Ζάττας Παντελής, Σχολεία, Διδάσκαλοι, Λόγιοι της Τουρκοκρατούμενης Καστοριάς, εκδόσεις "Καστοριανή Εστία", Κα-στοριά 1996, σελ. 33. |
...Όπως δε φαίνεται από τα λογιστικά βιβλία της πόλης δίδαξε και για δεύτερη φορά από το 1839 μέχρι το 1852… |
|
1839 |
Καστοριά |
Τσαμίσης Παντελής, Η Καστοριά και τα μνημεία της, Αθήνα 1949, σελ. 84. |
Τω 1839 διδάσκει εν τω ελληνικώ σχολείω ο εκ Σιατίστης Αργ. Παπαρίζου…… |
|
1844 |
Καστοριά |
Τσαμίσης Παντελής, Η Καστοριά και τα μνημεία της, Αθήνα 1949, σελ. 84. |
…….Το 1844 αντί του παραιτηθέντος Αργ. Παπαρίζου…. |
|
1850 |
Καστοριά |
Χειρόγραφα Φ. Ζυγούρη σελ. 318 |
Επιστολή στο γιο του Νικόλαο με ημερομηνία 6 Ιανουαρίου 1850 και ένδειξη "εν Καστορία" |
|
1851 |
Καστοριά |
Αραβαντινός Παναγιώτης, Βιογραφική Συλλογή Λογίων της Τουρκοκρατίας, Εκδόσεις Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα 1960 σελ. 156. |
… Απεβίωσεν δε εις Καστορίαν το 1851 γέρων την ηλικίαν…. |
|
1853, λίγα χρόνια πριν |
Καστοριά |
ΠΑΝΔΩΡΑ, Σύγγραμμα Περιοδικόν, τόμος 4, τεύχος 87, έτος 1853 Περιγραφή της εν Μακεδονία Καστορίας, εκ της του Πουκεβίλλου περιηγήσεως εις την Ελλάδα ερανισθείσα, και μετά τινων προσθηκών αυξηθείσα, υπό Παύλου Ιωάννου, σελ 387. |
…(Η Καστοριά) ….Και διδασκάλους φιλοτίμους να έχωσι δοκί-μους και ικανούς, οποίος ο προ ολίγων ετών αποθανών Αργύριος. Εγκρατέστατος ων της τε Ελληνικής και Λατινικής γλώσσης και των μαθηματικών. |
|
1853 |
Καστοριά |
Δάρδας Α., Ίδρυση και λειτουργία του Τραµπαvτζείου Γυµvασίου Σιατίστης με την εποπτεία της εκκλησίας. Συµβoλή στην εκκλησιαστική και εκπαιδευτική ιστορία της Δυτικής Μακεδοvίας, Θεσσαλονίκη 1997. Υποσημείωση 62, σελίδα 22 . |
Η νεκρολογία, που δημοσιεύθηκε στην «Αμάλθεια» Σμύρνης στις 6 Μαρτίου 1853 αρ. φ. 733, αναφέρει ότι ο Αργύριος πέθανε στις 31 Ιανουαρίου 1853 στη Σιάτιστα, όπου και ετάφη με τιμές. Κατά τη σύντομη αυτή νεκρολογία, ο μεγάλος δάσκαλος δίδαξε επί 60 χρό-νια, από το 1790 ως το 1852, 5 χρόνια στα Αμπελάκια, 18 στη Σιάτιστα, 20 στην Καστοριά, 10 στις Σέρρες και5 στη Σέλιτσα (Έράτυρα). |
Πληροφορίες και στο βιβλίο: Βέλκος Γρηγόρης, Αργύριος Παπαρίζος (1764-1851), Ο μεγάλος Σελιτσιώτης Διδάσκαλος του Γένους, Αθήνα 1983
siatistanews.gr