Σιάτιστα, μια πόλη γεμάτη αρχοντιά!
 |
 |
| Η Σιάτιστα είναι παραδοσιακός οικισμός μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής και περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση και εκτενή λιβάδια. | Η Μητρόπολη του Αγίου Δημητρίου στον κεντρικό δρόμο της πόλης, φωτισμένη το βράδυ. |
Η Σιάτιστα είναι από τις ομορφότερες κωμοπόλεις της Μακεδονίας. Βρίσκεται κοντά στην Κοζάνη, οπότε ο ταχύτερος τρόπος για να φτάσει κανείς εκεί είναι να πάρει το αεροπλάνο για την Κοζάνη. Χτισμένη πάνω από τον Αλιάκμονα, σε υψόμετρο 950 μ. στις παρυφές του Σινιάτσικου, στη μεσημβρινή πλαγιά του βουνού Βέλια, φημίζεται για τη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική και τα περίφημα πέτρινα αρχοντικά εκ των οποίων μερικά είναι επισκέψιμα. Ήταν παροιμιώδης ο πλούτος της, αφού όπως έγραψε ο Γουίλιαμ Μάρτιν Λικ στο βιβλίο του «Ταξίδια στη Βόρεια Ελλάδα»: «Όλες οι οικογένειες της Σιάτιστας έχουν από ένα μέλος που ζει ή εμπορεύεται στην Ιταλία, στην Ουγγαρία, στην Αυστρία και σε διάφορα μέρη της Γερμανίας, ενώ από τους γεροντότερους ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν έζησαν δέκα ή δώδεκα χρόνια της ζωής τους σε μια από τις χώρες αυτές». Οι δύο συνοικίες, η Χώρα και η Γεράνεια, διασχίζονται από τον κεντρικό δρόμο, ενώ αριστερά και δεξιά του, στενά, ανηφορικά δρομάκια και αδιέξοδα οδηγούν στα όμορφα αρχοντόσπιτα. Η αμπελοκαλλιέργεια και η κατεργασία της γούνας έφερναν τα χρυσά φλουριά στην πόλη και της χάρισαν το όνομα Φλωροχώρι. Την ονόμασαν έτσι, παραφράζοντας τις γερμανικές λέξεις «schatz» (θησαυρός) και «stadt» (πόλη) από τις οποίες λένε ότι προήλθε η λέξη Σιάτιστα.
 |
| Πανοραμική άποψη του ιστορικού κέντρου, όπου βρίσκονται τα περισσότερα από τα πετρόκτιστα αρχοντικά για τα οποία φημίζεται η Σιάτιστα. |
Στη Σιάτιστα δεν έχεις πάει αν δεν έχεις επισκεφτεί τα περίφημα αρχοντικά της. Από τα ομορφότερα εκείνο του Νεραντζόπουλου, χτισμένο το 1754. Από το ισόγειο με το κελάρι η σκάλα οδηγεί στον πρώτο όροφο με τον «ντηλιακό» και τον «μπας οντά», το δωμάτιο υποδοχής επενδεδυμένο με ξύλο και φεγγίτες με βιτρό, και από εκεί στον δεύτερο, στο ανώι, όπου γίνονταν οι γιορτές και οι χοροί. Τριγύρω, ξύλινες πόρτες οδηγούν στους οντάδες με τα βαμμένα σε έντονα χρώματα τζάκια, τις τοιχογραφίες, τα ξυλόγλυπτα ζωγραφισμένα ταβάνια και τις διακοσμήσεις στις χρωματιστές μουσάντρες (ντουλάπες). Έχουν περάσει τρία χρόνια από την προηγούμενη επίσκεψή μου και με λύπη διαπιστώνω ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει. Το αρχοντικό είναι εγκαταλελειμμένο στη μοίρα του, αφού, όπως λέγεται, δεν γίνεται καμιά συντήρηση. Αντίθετα, στο διπλανό αρχοντικό Αργυριάδη - Μαλιόγκα οι εργασίες βρίσκονται σχεδόν στο τέλος τους και σε έναν μήνα θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα.
 |
| Το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο κτίστηκε το 1888, με δωρεά του ευεργέτη της πόλης Μιχαήλ Τραμπαντζή. |
Κατηφορίζοντας τον κεντρικό δρόμο, θα περάσω από τη Μητρόπολη του Αγίου Δημητρίου, θα ανάψω κεράκι στον Άγιο Μηνά και πολλές φορές θα λοξοδρομήσω για να θαυμάσω κάποιο αρχοντικό (είναι περισσότερα από 30), αλλά και για να περπατήσω στα πλακόστρωτα παλιά δρομάκια με τους φανοστάτες. Πολλοί είναι εκείνοι που, αν και οι σύγχρονες ανάγκες τούς ανάγκασαν να εκμοντερνίσουν τμήματα των παλιών σπιτιών, κράτησαν τις εξωτερικές αυλόπορτες με τα μεγάλα καρφιά, οι οποίες παραμένουν αρμονικά δεμένες με το οικιστικό σύνολο.
 |
| Ηλιόλουστη ημέρα και οι Σιατιστινοί την απολαμβάνουν με καφεδάκι και κουβεντούλα στα καφέ της πόλης. |
Χάνομαι στα στενά και ανακαλύπτω ξωκλήσια, όπως εκείνο του Αϊ-Λια, πάνω στο ύψωμα. Ανακαλύπτω αυλές με λουλούδια, με στοίβες τα κομμένα ξύλα για το τσουχτερό κρύο του χειμώνα, με καρύδια να λιάζονται και νταμιτζάνες έτοιμες να υποδεχτούν την καινούργια ρακή. Φτάνω στην πλατεία της Γεράνειας. Εδώ δεσπόζει το καμπαναριό της αρχαιότερης σωζόμενης εκκλησίας, της Αγίας Παρασκευής (1677). Εξωτερικά ο ναός στολίζεται από τοιχογραφίες, όμως εξαιρετικά σημαντικές και ασυνήθιστες είναι εκείνες στον εσωτερικό νότιο τοίχο του νάρθηκα-γυναικωνίτη με την απεικόνιση των αρχαίων σοφών Σόλωνα, Πλουτάρχου, Αριστοτέλη, Πλάτωνα, Θουκυδίδη αλλά και της Σίβυλλας, που επιβεβαιώνουν την άνθηση της ελληνικής παιδείας στη Σιάτιστα.
 |
| Η «Παραδοσιακή Κατοικία» είναι το παράσπιτο δίπλα από ένα παλιό αρχοντικό, που έχει διατηρηθεί με ιδιωτική πρωτοβουλία. |
Η «Παραδοσιακή Κατοικία» είναι το παράσπιτο δίπλα από ένα παλιό αρχοντικό, που έχει διατηρηθεί με ιδιωτική πρωτοβουλία.
Κοντά βρίσκεται το αρχοντικό της Πούλκως που, χτισμένο το 1752, είναι και εκείνο εγκαταλελειμμένο στη μοίρα του εξαρτημένο από κρατικούς φορείς. Εδώ θα συναντήσω την μικρή Αγνή. Έρχεται τρέχοντας να με γνωρίσει και με μεγάλη χαρά ποζάρει μαζί με την αδελφή της Εριφύλη. Είναι οι κόρες της Τατιάνας Ντέρου που ξεκίνησε από 12 χρόνων να συγκεντρώνει αντικείμενα τα οποία έβρισκε πεταμένα στα σκουπίδια της περιοχής. «Έχω περάσει πολλές ημέρες ψάχνοντας και ανακαλύπτοντας πραγματικούς θησαυρούς. Ήταν όνειρο ζωής να αγοράσω το μικρό παράσπιτο, την κατοικία των υπηρετών του αρχοντόσπιτου, και να το μετατρέψω με πολύ προσωπική εργασία σε λαογραφικό μουσείο» μου λέει. Χάρη σε μια άλλη γυναίκα, τη Βασιλική Σιάσιου, αντιπρόεδρο του Μορφωτικού-Πολιτιστικού Συλλόγου «Μαρκίδες Πούλιου», διασώθηκε το αρχοντικό Δόλγκηρα. Μέσω της εφημερίδας του συλλόγου («Εφημερίς»), που από το 1981 τυπώνει περίπου 1.000 φύλλα τον μήνα με συνδρομητές ακόμη και σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία, κατάφερε να κινητοποιήσει τους απανταχού Σιατιστινούς αλλά και να συγκεντρώσει πολλά αντικείμενα εποχής, έπιπλα και διακοσμητικά.
Συνεχίζω την περιήγηση ως την περίφημη Μανούσειο Βιβλιοθήκη, που στεγάζεται στο Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο και περιλαμβάνει 35.000 τόμους, πολύ σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφα των 16ου, 17ου και 18ου αιώνα. Ανάμεσά τους η «Θουκυδίδου ξυγγραφή» και τα «Ελληνικά» του Ξενοφώντος που τυπώθηκαν στη Βενετία τα έτη 1502-1504. Είναι απόγευμα, αλλά έχει σκοτεινιάσει για τα καλά. Από νωρίς οι ταβέρνες ψήνουν νοστιμιές στη θράκα και οι μυρωδιές έχουν καταλάβει τον κεντρικό δρόμο. Ηδη οι περισσότεροι νέοι έχουν στρωθεί στα τραπέζια. Άλλωστε η νύχτα είναι μεγάλη και τα μπαράκια της Σιάτιστας περιμένουν.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Πολύ καλή επιλογή είναι το ξενοδοχείο Αρχοντικό, στον κεντρικό δρόμο. Λίγο πριν από την είσοδο της πόλης, ερχόμενοι από την Κοζάνη, βρίσκεται το Σιάτιστα (τηλ. 246-504-7047), ενώ προς τον Αϊ-Γιώργη το νεόδμητο Ιβερίς,
ΠΟΥ (ΚΑΙ ΤΙ) ΝΑ ΦΑΤΕ
Σαρμάδες και μάλιστα από τον Πλάτανο, με το χοντρό πιπέρι! Πρόκειται για την τοπική νοστιμιά, τα ντολμαδάκια με αρμιά (λάχανο τουρσί). Στα Γραβάδικα ζητήστε τα «κιχιά», δηλαδή τις παραδοσιακές πίτες: τυρόπιτα, σπανακόπιτα, κρεμμυδόπιτα, κρεατόπιτα αλλά και κολοκυθόπιτα γλυκιά με σταφίδες. Όλα τα εστιατόρια προσφέρουν τα ντόπια τυριά: μπάτζο, μανούρι, και τουλουμίσιο αλλά και το παχύ γιαούρτι «Σιάτιστα» – πρόβειο και κατσικίσιο – που ταιριάζει με το ντόπιο μέλι. Η ταβέρνα Φούρκα φημίζεται για τα ψητά και την παραδοσιακή φασολάδα, τα Τρία Πηγάδια επίσης για τα ψητά και τους μεζέδες, όπως και το Ευ ζην, κοντά στο ξωκλήσι του Αγίου Χριστοφόρου, και το Πέτρινο στην είσοδο της πόλης. Στην περιοχή λειτουργούν οινοποιεία που μπορείτε να επισκεφθείτε, όπως το Κατώι της Κυράς Σανούκως.
 |
| Το κελάρι της Κυράς Σανούκως παράγει βιολογικό κρασί. |
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Για να επισκεφθείτε τα αρχοντικά Νεραντζόπουλου και Πούλκως επικοινωνήστε με την Τάνια Τζιούκαλια (τηλ. 246-502-2254). Για την Παραδοσιακή Κατοικία με την Τατιάνα Ντέρου (τηλ. 694-544-1132) και για το αρχοντικό Δόλγκηρα με τη Βασιλική Σιάσιου (τηλ. 694-683-4005).
ΧΛΜ. ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ
Η Κοζάνη απέχει 506 χλ. από την Αθήνα και 141 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Η Σιάτιστα απέχει 27 χλμ. από την Κοζάνη.
ΒΗΜagazino