Αρχοντικό Δόλγκηρα – Σιάτιστα
Πολύτιμη κληρονομιά
Ενα από τα πιο ωραιότερα σπίτια της Σιάτιστας, το Αρχοντικό Δόλγκηρα διασώθηκε χάρη στις προσπάθειες του συλλόγου «Μαρκίδες Πούλιου» και αποκαταστάθηκε υποδειγματικά όπως ήταν στην αρχική του μορφή.
Αρχοντικό Δόλγκηρα
Πόλη γνωστή για το εμπόριο της γούνας και το κρασί της, η Σιάτιστα ήκμασε τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Τότε χτίστηκαν από συντεχνίες Ηπειρωτών και Μακεδόνων μαστόρων τα περισσότερα από τα αρχοντόσπιτά της, μερικά από τα οποία ζουν ακόμα και μαρτυρούν το μεγαλείο της Βορειοελλαδίτικης πόλης. Το Αρχοντικό Δόλγκηρα, το πιο καλοδιατηρημένο από τα τριάντα εναπομείναντα σπίτια της Σιάτιστας χτίστηκε στις αρχές του 1700 από τον Τσόλγκηρα, έναν βλάχο της περιοχής και αρχικά ήταν μια μεσαία πετρόχτιστη κατοικία. Εκατό χρόνια αργότερα, το σπίτι το κληρονόμησε ο Δημήτριος Δόλγκηρας, πλούσιος έμπορος που για τις δουλειές του ταξίδευε συνεχώς από τη Βιέννη στην Αδριανούπολη και από την Κωνσταντινούπολη στη Σμύρνη.
αψιδωτά παράθυρα στον μπας οντά
Το 1840, ο Δόλγκηρας έφερε λαϊκούς ζωγράφους που φιλοτέχνησαν το εσωτερικό του με ωραιότατα χρώματα και μοτίβα. Το στόλισε επίσης με έπιπλα από τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη και το Βουκουρέστι και καταπληκτικούς πολυελαίους που όμως δεν σώθηκαν. Το Αρχοντικό ανήκει σήμερα στους κληρονόμους Δόλγκηρα, που σκορπισμένοι σε διάφορα μέρη του κόσμου, παραχώρησαν τη χρήση του για 23 χρόνια στον Μορφωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο της Σιάτιστας «Μαρκίδες Πούλιου». Χάρη στις προσπάθειες των μελών του συλλόγου με υπεύθυνη την εκπαιδευτικό Βασιλική Σιάσιου, χρήματα από το πρόγραμμα Leader II, αλλά και δωρεές των απανταχού Σιατιστινών, που έστειλαν επίσης πολύτιμες αντίκες και οικογενειακά κειμήλια, το Αρχοντικό Δόλγκηρα λειτουργεί πλέον ως λαογραφικό μουσείο και ζωντανό δείγμα της ιστορίας της πόλης.
ο χειμωνιάτικος οντάς στο ισόγειο
Υπεύθυνος για τη μελέτη και την επίβλεψη της αποκατάστησης των λεπτών εργασιών συντήρησης ήταν ο Κοζανίτης αρχιτέκτονας Γεώργιος Σαμαρνιώτης, ειδικευμένος στα Μεταβυζαντινά μνημεία. Μαζί του δούλεψαν παλιοί Σιατιστινοί τεχνήτες , οι οποίοι κατά τη διάρκεια των εργασιών εκπαιδεύσανε και νεώτερους στα παραδοσιακά επαγγέλματα.
αρχοντικό στη Σιάτιστα
Αυστηρό εξωτερικά με δωρικά ντουβάρια από πέτρα και ξύλινο ζωνάρι, το σπίτι είναι ανάλαφρο και περίτεχνο στο εσωτερικό του με τοιχογραφίες, πλούσια χρώματα και στολίδια στα παράθυρα και στα ταβάνια.
το ταβάνι του καφέ οντά
Περιβάλλεται από φρουριακό τοίχο που κρύβει την αυλή με το μαγειριό και το πηγάδι . Το μαγειριό βρέθηκε θαμένο κάτω από τόνους χώματος, χτίστηκε ξανά όπως και ο φούρνος με πελεκητή πέτρα. Στο μαγειριό γινόντουσαν τα μαγειρέματα και οι μπουγάδες, στον ίδιο χώρο υπάρχει και μια κεραμική τουαλέτα αλά Τούρκα.
μαγειριό
Στο ισόγειο αριστερά από τη μεσιά ή την εμπατή είναι το κατώι και δεξιά τα μαγαζιά του Δόλγκηρα, όπου έβαζε τα εμπορεύματά του, χρώματα, μαλλιά, τυριά, δέρματα και γουναρικά που έρχονταν από τη Ρωσία για να τα επεξεργαστούν οι περίφημοι Σιατιστινοί γουναράδες. Εδώ βρίσκεται και ο χειμωνιάτικος οντάς (νουντάς).
μεσιά
Η κρεβάτα -του παππού- δίπλα στο τζάκι είναι στρωμένη με μια κόκκινη υφαντή κουβέρτα 300 ετών, υπάρχουν επίσης ξυλόγλυπτες καρέκλες από Σιατιστινούς τεχνήτες, ένας σοφράς στρωμένος με βιενέζικα πιάτα από καλάι.
η πόρτα του καφέ οντά
καναβέτα σε κόγχη
Η σκάλα οδηγεί στον όροφο με τη σάλα, τον καφέ οντά όπου έπιναν οι κυρίες τον καφέ τους και τον μπας οντά, το επίσημο σαλόνι των ανδρών. Τα μιντέρια γύρω γύρω στους τοίχους ντύνονται το καλοκαίρι με μπλε ή κόκκινο δαμάσκο και το χειμώνα με κόκκινες φλοκάτες και μεταξωτά (ατλαζωτά) μαξιλάρια. Στα παράθυρα πίσω από τα μιντέρια υπάρχουν περίτεχνα αψιδωτά σπασίματα και στις δύο κόγχες είναι τοποθετημένες καναβέτες (ξύλινα κουτιά) όπου τοποθετούσαν λουλούδια, κρασί, ρόδια και μήλα για να υποδεχτούν ή να ξεπροβοδίσουν τους άνδρες που έφευγαν ταξίδι. Το κελάρι με τις προμήθειες βρίσκεται επίσης στόν όροφο, όπως και η νυφική παστάδα.
νυφική παστάδα
Το νεοκλασικό κρεβάτι, που βρέθηκε μέσα στο σπίτι, είναι στολισμένο με δύο χειροποίητες κουβέρτες 100 και 140 χρόνων. Μια σαρμάντζα –κρεβατάκι μωρού- με βαφτιστικά ρουχαλάκια του 1860, καλοδιατηρημένα νυφιάτικα και γαμπριάτικα εσώρουχα στολίζουν την κρεβατοκάμαρα.
μπρούτζινο λαβομάνο
εφημεριδοθήκη
Ενα μπρούζινο λαβομάνο είναι τοποθετημένο στο παράθυρο, ενώ στον τοίχο είναι κρεμασμένη από την μια πλευρά του κρεβατιού μια κεντημένη καλημέρα και από την άλλη μια σπάνια εφημεριδοθήκη. Οι Σιατιστινοί αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου, εκδότες και τυπογράφοι και στενοί συνεργάτες του Ρήγα Φεραίου εξέδιδαν στη Βιέννη την ελληνική εφημερίδα «Εφημερίς» – κυκλοφόρησε για πρώτη φορά την Τρίτη, 31 Δεκεμβρίου του 1790- και έστελναν πάντα το πρώτο φύλλο στην πατρίδα τους.
Αρχοντικό Δόλγκηρα, Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος «Μαρκίδες Πούλιου», τηλ: 24650-21386, υπεύθυνη για τις ξεναγήσεις: Βασιλική Σιάσιου (6946-834005), Είσοδος: 3 ευρώ
Οι φωτογραφίες είναι της Ιωάννας Νικολαρεϊζη και της βοηθού της Ολγας Νικολαϊδου.
Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 449 του Ταχυδρόμου, στο Super Deco του φθινοπώρου 2008, στις 04.10.08
kikitriantafylli.wordpress.com